Koper is een rood metaal, dat buigzaam is en eenvoudig te vervormen. Indien het langere tijd in aanraking komt met de buitenlucht ontstaat koper-hydroxycarbonaat, een groene laag op het koper, die heel kenmerkend is. In oude steden zie je vaak die groene daken en ook veel koperen standbeelden hebben die kleur.
Daarnaast is koper een goede geleider: elektriciteit gaat moeiteloos door koper heen. Veel kabels en elektronica bevatten daarom koper. Een goede warmtegeleiding is een positieve eigenschap van koper als legering. Messing – een legering van koper en zink – wordt bijvoorbeeld gebruikt in de auto-industrie voor radiatoren die de motor moeten koelen.
Ook in de natuur speelt koper een belangrijke rol. Om gezond te blijven, moeten mensen dagelijks een kleine hoeveelheid koper via voedingsmiddelen binnen krijgen. Koper is namelijk onmisbaar voor de mens. Planten en dieren hebben eveneens koper nodig – in de bodem en via voeding.
Koper in het verleden
Koper komt vrijwel overal ter wereld voor en werd al lang geleden door de mensheid ontdekt. Al meer dan zesduizend jaar worden uit koper gereedschappen, wapens en juwelen gemaakt. Brons – een legering van koper en tin – was aanvankelijk het enige metaal dat geschikt was voor wapens en gereedschappen. Het was immers heel taai en corrosiebestendig. Na de ontdekking van ijzer bleven nog tal van toepassingen over. Zo hebben talrijke bronzen kerkklokken, bijvoorbeeld, met gemak honderden jaren overleefd.
Waar komt koper vandaan?
Koper wordt in vele werelddelen gewonnen. In Amerika (Verenigde Staten, Mexico, Chili), in Afrika (Zambia, Zaïre), in Azië (Kazachstan, Indonesië) en in Europa (Polen). Koper ligt niet zomaar voor het oprapen.
Eerst worden mineralen (kopererts) gedolven, waarvan chalcopyriet (CuFeS2) het belangrijkste is, gevolgd door chalcoliet, covelliet, azuriet, malachiet en borniet. In gewichtsverhouding bevatten deze ertsen meestal niet meer dan één procent koper. Het meeste kopererts wordt gedolven in open mijnen. Dat noemen we dagbouw. Dat is dus niet zoals in veel steenkolenmijnen, diep onder de grond in smalle gangetjes.
Minder vaak wordt koper ook in pure vorm gevonden. Puur koper in de natuur is overigens meestal wel zwaar geoxideerd of gemengd met andere elementen.
Koper is door de eeuwen heen altijd al hergebruikt. Voor dat recyclen gebruiken we tegenwoordig wel steeds betere en goedkopere technieken. Bijna de helft van al het geproduceerde koper is nu gerecycled koper. Er is zelfs berekend, dat meer dan tachtig procent van al het koper dat ooit gewonnen is nog steeds in omloop is. Veel mensen en bedrijven leveren dan ook graag hun oude koper in want daar krijg je geld voor.
Hoe wordt koper gemaakt?
Via ingewikkelde chemische processen wordt uit erts het koper opgelost. Daaruit wordt elektrolytisch puur koper vervaardigd.
Recycling van koper gebeurt door het koperschroot te smelten. Indien het verontreinigd is, kan het gesmolten koper worden geraffineerd. Voor sommige toepassingen worden andere elementen toegevoegd om de juiste legering te verkrijgen.
Voor wie maakt Nederland koper?
Veel koper dat in Nederland wordt verwerkt, komt in de bouw terecht, vooral in de vorm van waterleidingen en electriciteitsleidingen. Messing band (of copper strips) wordt hoofdzakelijk gebruikt in de automobiel-industrie, een belangrijke afnemer. Daarna volgt de elektronische industrie, waar koper en koperlegeringen eveneens onmisbaar zijn. Rond de negentig procent van al het verwerkte koper wordt geëxporteerd: twee derde binnen Europa, en een derde daarbuiten.
De koperindustrie
De Nederlandse koperindustrie is “high tech”, waarbij er zuinig wordt omgesprongen met mens en milieu. Ondanks de hoge kosten voor deze factoren, weet de industrie zich te handhaven. Blijven innoveren leidt immers tot steeds efficiëntere en betere producten.
